Διαζύγιο στην Ελλάδα: Τι πρέπει να γνωρίζετε πριν ξεκινήσετε τη διαδικασία

Το διαζύγιο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες και πιο καθοριστικές νομικές διαδικασίες στη ζωή ενός ζευγαριού. Είτε είναι κοινή απόφαση είτε όχι, φέρνει μαζί του πρακτικά, συναισθηματικά και νομικά ζητήματα που απαιτούν σοβαρή προετοιμασία. Στην Ελλάδα, το διαζύγιο ρυθμίζεται από τον Αστικό Κώδικα, με πρόβλεψη τόσο για συναινετική όσο και για αντιδικία. Πριν ξεκινήσει κάποιος τη διαδικασία, καλό είναι να γνωρίζει ποια είναι τα βασικά του δικαιώματα, ποιες είναι οι επιλογές του και πώς μπορεί να προστατευτεί νομικά.

Τύποι διαζυγίου στην Ελλάδα

Στην ελληνική έννομη τάξη προβλέπονται δύο κύριοι τρόποι λύσης του γάμου:

Συναινετικό διαζύγιο

Το συναινετικό διαζύγιο είναι η απλούστερη, ταχύτερη και λιγότερο επώδυνη διαδικασία. Οι δύο σύζυγοι συμφωνούν από κοινού για τη λύση του γάμου και, εφόσον υπάρχουν ανήλικα παιδιά, για την επιμέλεια, τη διατροφή και την επικοινωνία.

Από το 2018, το συναινετικό διαζύγιο γίνεται χωρίς δικαστική απόφαση, με συμβολαιογραφική πράξη. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι οι σύζυγοι να έχουν συντάξει σχετική συμφωνία, παρουσία των δικηγόρων τους, και να έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον 6 μήνες έγγαμου βίου.

Δικαστικό (αντιδικίας) διαζύγιο

Αν ο ένας από τους δύο συζύγους δεν συναινεί, τότε η λύση του γάμου γίνεται μέσω αστικής δίκης στο Μονομελές Πρωτοδικείο. Η αγωγή διαζυγίου βασίζεται είτε σε ισχυρό κλονισμό της έγγαμης σχέσης (π.χ. απιστία, εγκατάλειψη, βία), είτε σε διάσταση άνω των 2 ετών, που δημιουργεί τεκμήριο οριστικής διάρρηξης.

Νομικά βήματα για να ξεκινήσει η διαδικασία

Το πρώτο και ουσιαστικότερο βήμα είναι να συμβουλευτείτε δικηγόρο οικογενειακού δικαίου. Εκείνος θα αξιολογήσει την κατάσταση και θα προτείνει τον κατάλληλο τύπο διαζυγίου.

Αν πρόκειται για συναινετικό διαζύγιο:

• Συντάσσεται ιδιωτική συμφωνία για τη λύση του γάμου και για ζητήματα παιδιών.
  
• Συντάσσεται πράξη ενώπιον συμβολαιογράφου με παρουσία των δικηγόρων.
  
• Υπογράφεται και ισχύει άμεσα.
  

Αν πρόκειται για διαζύγιο με αντιδικία:

• Κατατίθεται αγωγή διαζυγίου στο αρμόδιο δικαστήριο.
  
• Ορίζεται δικάσιμος.
  
• Ακολουθεί δικαστική απόφαση, η οποία επιδίδεται και αποκτά ισχύ μετά από την παρέλευση προθεσμιών.
  

Θέματα επιμέλειας και διατροφής παιδιών

Όταν υπάρχουν ανήλικα παιδιά, το διαζύγιο αποκτά επιπλέον νομική και συναισθηματική βαρύτητα. Ο Αστικός Κώδικας προβλέπει:

• Επιμέλεια: Μπορεί να δοθεί και στους δύο γονείς από κοινού ή σε έναν από τους δύο, ανάλογα με το συμφέρον του παιδιού. Από το 2021, η συνεπιμέλεια είναι η βασική αρχή, εκτός αν αποδειχθεί διαφορετικά.
  
• Διατροφή: Ο γονέας που δεν ζει με το παιδί υποχρεούται να καταβάλλει διατροφή. Το ποσό εξαρτάται από τις ανάγκες του παιδιού και τη δυνατότητα του υπόχρεου.
  
• Επικοινωνία: Ορίζεται πρόγραμμα επικοινωνίας, ώστε το παιδί να διατηρεί ουσιαστική σχέση και με τους δύο γονείς.
  

Η συμφωνία σε αυτά τα ζητήματα μπορεί να ενσωματωθεί στο συναινετικό διαζύγιο ή να επιλυθεί στο δικαστήριο σε περίπτωση αντιδικίας.

Διανομή περιουσίας και κοινά αποκτήματα

Ένα από τα κρίσιμα σημεία στο διαζύγιο είναι η τύχη της κοινής περιουσίας. Τα βασικά σημεία που ρυθμίζονται είναι:

• Κατοικία: Αν το σπίτι ανήκει σε έναν από τους δύο, μπορεί να ζητηθεί παραχώρησή του για λόγους επιμέλειας παιδιού ή ανάγκης.
  
• Κοινά αποκτήματα: Εφόσον υπάρχουν αποκτήματα που έγιναν κατά τη διάρκεια του γάμου, μπορεί να διεκδικηθεί μερίδιο 1/2 από τον άλλο σύζυγο.
  
• Δάνεια & χρέη: Η ευθύνη συνήθως κατανέμεται ανάλογα με την υπογραφή στις δανειακές συμβάσεις.
  

Αν δεν υπάρξει συμφωνία, η διανομή μπορεί να γίνει με χωριστή δικαστική διαδικασία (αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα).

Πόσο διαρκεί ένα διαζύγιο στην Ελλάδα;

• Συναινετικό διαζύγιο: Αν όλα τα δικαιολογητικά είναι έτοιμα και υπάρχει συμφωνία, η διαδικασία μπορεί να ολοκληρωθεί σε 1-2 εβδομάδες.
  
• Δικαστικό διαζύγιο: Μπορεί να χρειαστούν αρκετοί μήνες ή και πάνω από χρόνο, ειδικά αν υπάρχουν διαφωνίες για παιδιά ή περιουσιακά.
  

Τι συμβαίνει με τα επώνυμα των συζύγων μετά το διαζύγιο;

Στην Ελλάδα, το επώνυμο της συζύγου δεν αλλάζει με τον γάμο – παραμένει το πατρικό της. Άρα, μετά το διαζύγιο, δεν απαιτείται αλλαγή ονόματος, καθώς νομικά δεν είχε τροποποιηθεί. Ωστόσο, εάν η σύζυγος χρησιμοποιούσε το επίθετο του συζύγου για κοινωνικούς λόγους ή το είχε συνδέσει με επαγγελματικά στοιχεία, μπορεί να χρειαστεί ενημέρωση αρχείων, επαγγελματικών εγγράφων και κοινωνικών μέσων.

Πότε μπορεί να ζητηθεί αποζημίωση λόγω υπαιτιότητας;

Στην περίπτωση αντιδικίας, αν αποδειχθεί ότι ο ένας σύζυγος ευθύνεται αποκλειστικά για τον ισχυρό κλονισμό του γάμου (π.χ. απιστία, ενδοοικογενειακή βία, εγκατάλειψη), ο άλλος σύζυγος έχει τη δυνατότητα να ζητήσει αποζημίωση για ηθική βλάβη.

Αυτή η αγωγή είναι ξεχωριστή από το διαζύγιο και κρίνεται βάσει αποδείξεων και μαρτυριών. Αν και δεν είναι ιδιαίτερα συχνή, μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο δικαίωσης σε ακραίες περιπτώσεις.

Δεύτερος γάμος μετά το διαζύγιο: Υπάρχουν περιορισμοί;

Μετά την έκδοση του διαζυγίου, οι δύο πρώην σύζυγοι είναι ελεύθεροι να τελέσουν νέο γάμο. Ωστόσο, πρέπει πρώτα να έχει καταχωρηθεί η λύση του γάμου στο Ληξιαρχείο, ώστε να θεωρείται οριστική και να ενημερωθούν τα αρχεία.

Ειδικά στην περίπτωση θρησκευτικού γάμου, απαιτείται και εκκλησιαστική ακύρωση, εφόσον πρόκειται να γίνει νέα θρησκευτική τελετή. Νομικά όμως, δεν υπάρχει περίοδος αναμονής, ούτε άλλος περιορισμός.

Διεθνή διαζύγια: Τι ισχύει όταν ο ένας σύζυγος ζει στο εξωτερικό;

Αν ο ένας από τους δύο συζύγους κατοικεί μόνιμα στο εξωτερικό, το διαζύγιο στην Ελλάδα μπορεί να προχωρήσει κανονικά, εφόσον υπάρχει ελληνική ιθαγένεια ή τελευταία κοινή διαμονή στην Ελλάδα.

Ωστόσο, απαιτείται:

• Διεθνής επίδοση της αγωγής ή της πράξης διαζυγίου
  
• Ενίοτε, μετάφραση εγγράφων και συνεργασία με νομικούς σε άλλες χώρες
  
• Στη συνέχεια, μπορεί να χρειαστεί αναγνώριση του ελληνικού διαζυγίου στο εξωτερικό, αν υπάρξουν θέματα με ασφαλιστικά ή φορολογικά δικαιώματα
  

Η καθοδήγηση από δικηγόρο με εμπειρία στο διεθνές οικογενειακό δίκαιο είναι τότε απαραίτητη.

Έγγραφα και δικαιολογητικά

Τα βασικά δικαιολογητικά που απαιτούνται είναι:

• Ληξιαρχική πράξη γάμου
  
• Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης
  
• Συμφωνία διαζυγίου (σε περίπτωση συναινετικού)
  
• Δελτία ταυτότητας/διαβατήρια
  
• Πιστοποιητικό γέννησης παιδιών (αν υπάρχουν)
  
• Συμβολαιογραφική πράξη ή αγωγή διαζυγίου (ανάλογα με τη διαδικασία)
  

Ψυχολογική και πρακτική προετοιμασία

Το διαζύγιο, ακόμη και αν είναι συναινετικό, είναι συναισθηματικά φορτισμένο γεγονός. Πριν την έναρξη της διαδικασίας, είναι σημαντικό να:

• Ενημερωθείτε πλήρως για τα νομικά σας δικαιώματα
  
• Συμβουλευτείτε ειδικούς, όχι μόνο δικηγόρο αλλά και ψυχολόγο εφόσον χρειαστεί
  
• Εστιάσετε στο συμφέρον των παιδιών και στη διατήρηση πολιτισμένης επικοινωνίας
  

Η σημασία του έμπειρου δικηγόρου

Η σωστή καθοδήγηση από έναν έμπειρο δικηγόρο οικογενειακού δικαίου είναι το πιο ουσιαστικό βήμα. Ο δικηγόρος θα:

• Εξετάσει την κάθε περίπτωση εξατομικευμένα
  
• Εξασφαλίσει τα συμφέροντά σας νομικά και οικονομικά
  
• Προσπαθήσει να αποφευχθούν περιττές εντάσεις και έξοδα
  
• Σας κατευθύνει για εξωδικαστική επίλυση αν είναι εφικτό
  

Η παρουσία δικηγόρου είναι υποχρεωτική τόσο στο συναινετικό όσο και στο δικαστικό διαζύγιο.

Συμπέρασμα: Ένα νέο ξεκίνημα με νομική σιγουριά

Το διαζύγιο, όσο δύσκολο και αν φαντάζει στην αρχή, αποτελεί στην πραγματικότητα ένα σημαντικό βήμα προς την προσωπική επανεκκίνηση. Είναι μια διαδικασία που συνδυάζει έντονα συναισθήματα, νομικές απαιτήσεις και πρακτικά ζητήματα – και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που δεν πρέπει να την αντιμετωπίζουμε παρορμητικά ή μόνοι μας.

Είτε πρόκειται για μια κοινή απόφαση μέσω συναινετικού διαζυγίου, είτε για μια πιο σύνθετη αντιδικία, το βασικότερο στοιχείο είναι να νιώθετε πλήρως ενημερωμένοι και νομικά προστατευμένοι. Ένας εξειδικευμένος δικηγόρος μπορεί να σας καθοδηγήσει σε κάθε στάδιο, να σας εξηγήσει τα δικαιώματά σας με σαφήνεια και να συμβάλλει στην εξομάλυνση της διαδικασίας, αποφεύγοντας εντάσεις και περιττά έξοδα.

Ειδικά όταν υπάρχουν παιδιά, η ψυχραιμία, η συνεργασία και η ευθύνη αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Το συμφέρον των παιδιών – και η διατήρηση σταθερών σχέσεων και με τους δύο γονείς – πρέπει να προηγείται κάθε προσωπικής διαφοράς. Γι’ αυτό και η επιλογή εξωδικαστικής συνεννόησης, όπου είναι δυνατό, είναι συχνά η καλύτερη λύση για όλους τους εμπλεκόμενους.

Μπορεί το διαζύγιο να σηματοδοτεί το τέλος ενός κεφαλαίου, αλλά ταυτόχρονα είναι και η αρχή ενός νέου. Μιας ζωής πιο συνειδητής, με λιγότερη σύγκρουση και περισσότερη ελευθερία προσωπικής ανάπτυξης. Με τον κατάλληλο νομικό σύμβουλο στο πλευρό σας, αυτή η μετάβαση μπορεί να γίνει ομαλή, ασφαλής και με σεβασμό στον εαυτό σας και στον άλλον άνθρωπο.

Τελικά, δεν είναι το διαζύγιο που καθορίζει το μέλλον σας – αλλά ο τρόπος που θα επιλέξετε να το διαχειριστείτε.